ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Με μια ματιά...
- Ανάλογα με την προέλευσή της και τον τρόπο με τον οποίο τη χρησιμοποιούμε δίνουμε στην ενέργεια διάφορα ονόματα. Τα «πρόσωπα» αυτά της ενέργειας τα ονομάζουμε μορφές ενέργειας.
- Διάφορες μορφές ενέργειας είναι η θερμότητα, η ηλεκτρική ενέργεια, η κινητική και η δυναμική ενέργεια, η πυρηνική, η χημική, η θερμική και η φωτεινή ενέργεια.
- Η κινητική και η δυναμική είναι οι δύο βασικές μορφές ενέργειας.
- Η ενέργεια μετατρέπεται συνεχώς από τη μια μορφή στην άλλη.
- Με τις δραστηριότητές μας η ενέργεια υποβαθμίζεται, μετατρέπεται δηλαδή σε μορφές που δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε.
- Η συνολική ενέργεια στη φύση διατηρείται, η ενέργεια δεν εμφανίζεται από το τίποτα ούτε εξαφανίζεται.
- Οι καθημερινές ανάγκες του οργανισμού μας σε ενέργεια καλύπτονται από τις τροφές που καταναλώνουμε.
Γλωσσάρι...
- Πηγές ονομάζουμε τις «αποθήκες» ενέργειας.
- Μορφές ονομάζουμε τα διαφορετικά «πρόσωπα» με τα οποία εμφανίζεται και η χρησιμοποιείται η ενέργεια.
- Υποβάθμιση της ενέργειας ονομάζουμε τη μετατροπή της σε μορφές που δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε.
- KiloJoule (kJ) ονομάζουμε τη μονάδα μέτρησης της ενέργειας. Στα τρόφιμα πολλές φορές χρησιμοποιείται και μια παλαιότερη μονάδα μέτρησης, η χιλιοθερμίδα (kcal).
|
|
Εισαγωγή
Τι είναι η ενέργεια; Η ενέργεια δεν έχει ορισμό και δεν έχει και σημασία να έχει, αρκεί όταν μιλάμε γι' αυτή να καταλαβαίνουμε όλοι το ίδιο πράγμα. Η ενέργεια είναι απαραίτητη για κάθε αλλαγή στη φύση.
Όλες οι αλλαγές στη ζωή μας και στη φύση συνοδεύονται από ενεργειακές μεταβολές. Η ενέργεια κάνει διάφορα να συμβαίνουν για μας τους ανθρώπους. Κινεί τα αυτοκίνητα, τα πλοία και τα αεροπλάνα, μας επιτρέπει να ζούμε, να κινούμαστε, να μεγαλώνουμε και να σκεφτόμαστε, μας φωτίζει και μας ζεσταίνει, ψήνει τα κέικ μας στο φούρνο, κρατάει τα αναψυκτικά μας κρύα στο ψυγείο, μας επιτρέπει να ακούμε τα αγαπημένα μας τραγούδια στο σύστημα ήχου και κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη.
Ο άνθρωπος έδωσε και δίνει ακόμη μάχες για να ελέγξει την ενέργεια και να την κατευθύνει σε χρήσεις που διευκολύνουν τη ζωή του. Όταν κατάφερε να ανάψει την πρώτη φωτιά και να εκμεταλλευτεί την ενέργεια του ξύλου, πριν από χιλιάδες χρόνια, έβαλε τα θεμέλια του πολιτισμού.
Την αξία της φωτιάς, που του έδωσε τη δυνατότητα να ζεσταθεί και να ψήσει την τροφή του, τη μετέφερε στη μυθολογία του με τον μύθο του Προμηθέα. Ο Προμηθέας χάρισε στους ανθρώπους τη φωτιά, η οποία μέχρι τότε ήταν αποκλειστικό προνόμιο των θεών, και τιμωρήθηκε σκληρά γι' αυτό από τον Δία.
Η ενέργεια που ελευθερώνεται με την καύση είναι ένα μόνο από τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας. Πρόσωπα που μετασχηματίζονται το ένα στο άλλο, κρατώντας όμως τη συνολική ποσότητα της ενέργειας στη φύση σταθερή.
Η ενέργεια και η μάζα είναι άρρηκτα δεμένες, γι' αυτό και η ενέργεια είναι άρρηκτα δεμένη με τη ζωή.
Όλες οι αλλαγές στη ζωή μας και στη φύση συνοδεύονται από ενεργειακές μεταβολές. Η ενέργεια κάνει διάφορα να συμβαίνουν για μας τους ανθρώπους. Κινεί τα αυτοκίνητα, τα πλοία και τα αεροπλάνα, μας επιτρέπει να ζούμε, να κινούμαστε, να μεγαλώνουμε και να σκεφτόμαστε, μας φωτίζει και μας ζεσταίνει, ψήνει τα κέικ μας στο φούρνο, κρατάει τα αναψυκτικά μας κρύα στο ψυγείο, μας επιτρέπει να ακούμε τα αγαπημένα μας τραγούδια στο σύστημα ήχου και κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη.
Ο άνθρωπος έδωσε και δίνει ακόμη μάχες για να ελέγξει την ενέργεια και να την κατευθύνει σε χρήσεις που διευκολύνουν τη ζωή του. Όταν κατάφερε να ανάψει την πρώτη φωτιά και να εκμεταλλευτεί την ενέργεια του ξύλου, πριν από χιλιάδες χρόνια, έβαλε τα θεμέλια του πολιτισμού.
Την αξία της φωτιάς, που του έδωσε τη δυνατότητα να ζεσταθεί και να ψήσει την τροφή του, τη μετέφερε στη μυθολογία του με τον μύθο του Προμηθέα. Ο Προμηθέας χάρισε στους ανθρώπους τη φωτιά, η οποία μέχρι τότε ήταν αποκλειστικό προνόμιο των θεών, και τιμωρήθηκε σκληρά γι' αυτό από τον Δία.
Η ενέργεια που ελευθερώνεται με την καύση είναι ένα μόνο από τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας. Πρόσωπα που μετασχηματίζονται το ένα στο άλλο, κρατώντας όμως τη συνολική ποσότητα της ενέργειας στη φύση σταθερή.
Η ενέργεια και η μάζα είναι άρρηκτα δεμένες, γι' αυτό και η ενέργεια είναι άρρηκτα δεμένη με τη ζωή.
Είναι το φυσικό μέγεθος που προκαλεί τις διάφορες μεταβολές στον υλικό κόσμο.
Η ενέργεια είναι απαραίτητη και συνοδεύει όλες τις μεταβολές στη φύση.
Η ενέργεια είναι απαραίτητη και συνοδεύει όλες τις μεταβολές στη φύση.
Η ενέργεια δεν είναι ορατή, δεν είναι απτή, δεν έχει μάζα ούτε καταλαμβάνει χώρο, αλλά την αντιλαμβανόμαστε μερικές φορές από το έργο που παράγεται. Γιατί κάθε φορά που παράγουμε έργο, δαπανούμε ενέργεια.
ΦΕ1: Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Στην ενέργεια δίνουμε διάφορα ονόματα ανάλογα με την προέλευσή της και τον τρόπο με τον οποίο τη χρησιμοποιούμε. Τα διάφορα «πρόσωπα» της ενέργειας τα ονομάζουμε μορφές ενέργειας.
Την ενέργεια που περιέχουν τα ορυκτά καύσιμα και οι τροφές την ονομάζουμε χημική, την ενέργεια που μεταφέρεται μέσα από τα ηλεκτρικά κυκλώματα ηλεκτρική, την ενέργεια που προκύπτει από την πυρηνική σχάση πυρηνική, ενώ την ενέργεια του φωτός φωτεινή. Την ενέργεια που μεταδίδεται από ένα θερμότερο σε ένα άλλο ψυχρότερο σώμα την ονομάζουμε θερμότητα. Την ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της θέσης του ή των δυνάμεων που ασκούνται σε αυτό την ονομάζουμε δυναμική. Την ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της κίνησής του την ονομάζουμε κινητική.
Τις δύο τελευταίες μορφές, την κινητική και τη δυναμική, τις ονομάζουμε βασικές μορφές ενέργειας.
Την ενέργεια που περιέχουν τα ορυκτά καύσιμα και οι τροφές την ονομάζουμε χημική, την ενέργεια που μεταφέρεται μέσα από τα ηλεκτρικά κυκλώματα ηλεκτρική, την ενέργεια που προκύπτει από την πυρηνική σχάση πυρηνική, ενώ την ενέργεια του φωτός φωτεινή. Την ενέργεια που μεταδίδεται από ένα θερμότερο σε ένα άλλο ψυχρότερο σώμα την ονομάζουμε θερμότητα. Την ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της θέσης του ή των δυνάμεων που ασκούνται σε αυτό την ονομάζουμε δυναμική. Την ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της κίνησής του την ονομάζουμε κινητική.
Τις δύο τελευταίες μορφές, την κινητική και τη δυναμική, τις ονομάζουμε βασικές μορφές ενέργειας.
|
|
ΕΞΑΣΚΗΣΗ
ΦΕ2: Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΕΤΑΙ
Η ενέργεια στη φύση αποθηκεύεται με διάφορες μορφές. Τις «αποθήκες» ενέργειας τις ονομάζουμε πηγές ενέργειας. Ο Ήλιος, τα κοιτάσματα πετρελαίου και γαιανθράκων, το νερό που πέφτει ορμητικά είναι πηγές ενέργειας.
Πολλές φορές αποθηκεύουμε εμείς ενέργεια, για να τη χρησιμοποιήσουμε αργότερα. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι, για να αποθηκευτεί η ενέργεια. Η αποθηκευμένη χημική ενέργεια της μπαταρίας, για παράδειγμα, μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική σε πολλές συσκευές, που χρησιμοποιούμε καθημερινά, ενώ η αποθηκευμένη χημική ενέργεια του πετρελαίου μπορεί να μετατραπεί σε θερμική και κινητική ενέργεια στον κινητήρα ενός αυτοκινήτου.
Πολλές φορές αποθηκεύουμε εμείς ενέργεια, για να τη χρησιμοποιήσουμε αργότερα. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι, για να αποθηκευτεί η ενέργεια. Η αποθηκευμένη χημική ενέργεια της μπαταρίας, για παράδειγμα, μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική σε πολλές συσκευές, που χρησιμοποιούμε καθημερινά, ενώ η αποθηκευμένη χημική ενέργεια του πετρελαίου μπορεί να μετατραπεί σε θερμική και κινητική ενέργεια στον κινητήρα ενός αυτοκινήτου.
|
Η ενέργεια δεν εμφανίζεται από το τίποτα ούτε εξαφανίζεται. Η συνολική ενέργεια διατηρείται. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ενέργεια, μπορούμε όμως να τη μετατρέψουμε στη μορφή που μας είναι κάθε φορά χρήσιμη και να ωφεληθούμε από τη μετατροπή αυτή. Η ενέργεια που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τις πηγές ενέργειας, τις «αποθήκες» που υπάρχουν στη φύση ή που εμείς οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει. Η ενέργεια αποθηκεύεται με κάποια μορφή, μετατρέπεται από τη μια μορφή στην άλλη και μετακινείται συνεχώς.
|
|
|
|
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
|
|
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ENERGY, LET'S SAVE IT!
ΦΕ3: Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΜΟΡΦΗ
Όλες οι μορφές ενέργειας δεν είναι εξίσου χρήσιμες για την εξυπηρέτηση των αναγκών μας. Πολλές φορές πρέπει να μετατρέψουμε μια μορφή ενέργειας σε μια άλλη, για να τη χρησιμοποιήσουμε για τις ανάγκες μας.
Πολλές φορές πρέπει ο άνθρωπος να μετατρέψει μια μορφή ενέργειας σε μία άλλη για να τη χρησιμοποιήσει στη ζωή του. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια συσκευών ή μηχανών, που λέγονται μετατροπείς ενέργειας.
Σε κάθε μετατροπή ενέργειας από τη μια μορφή σε άλλη λέμε ότι συμβαίνει ένα φυσικό φαινόμενο. Σε κάθε μετατροπή είναι δυνατόν να συμμετέχουν και περισσότερες από δύο μορφές ενέργειας.
Σε όλες τις συσκευές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή μας η ενέργεια μετατρέπεται από τη μια μορφή στην άλλη.
Πολλές φορές πρέπει ο άνθρωπος να μετατρέψει μια μορφή ενέργειας σε μία άλλη για να τη χρησιμοποιήσει στη ζωή του. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια συσκευών ή μηχανών, που λέγονται μετατροπείς ενέργειας.
Σε κάθε μετατροπή ενέργειας από τη μια μορφή σε άλλη λέμε ότι συμβαίνει ένα φυσικό φαινόμενο. Σε κάθε μετατροπή είναι δυνατόν να συμμετέχουν και περισσότερες από δύο μορφές ενέργειας.
Σε όλες τις συσκευές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή μας η ενέργεια μετατρέπεται από τη μια μορφή στην άλλη.
|
|
ΕΞΑΣΚΗΣΗ
ΦΕ4: Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΕΤΑΙ
Το ιδανικό σε μια ενεργειακή μετατροπή θα ήταν όλη η αρχική ενέργεια να μετατρέπεται εξολοκλήρου στη μορφή που θέλουμε.
Όταν η ενέργεια μετατρέπεται από μια μορφή σε μια άλλη, ένα μέρος της ενέργειας μετατρέπεται σε μορφή που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, συνήθως σε θερμότητα.
Όταν η ενέργεια μετατρέπεται από μια μορφή σε μια άλλη, ένα μέρος της ενέργειας μετατρέπεται σε μορφή που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, συνήθως σε θερμότητα.
|
Η ενέργεια από το πετρέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα. Όταν όμως χρησιμοποιούμε το πετρέλαιο για την κίνηση του φορτηγού, η ενέργεια υποβαθμίζεται. Μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια στη μηχανή του αυτοκινήτου ή στα ελαστικά, καθώς αυτά τρίβονται στο οδόστρωμα. Την ενέργεια αυτή δεν μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε εύκολα.
Ο ανεμιστήρας λειτουργεί με ηλεκτρική ενέργεια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα. Κατά τη λειτουργία του όμως η ενέργεια μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια, δηλαδή υποβαθμίζεται. |
ΦΕ5: ΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένας ακούραστος μετατροπέας ενέργειας. Την ενέργεια που είναι απαραίτητη για τις δραστηριότητές μας την παίρνουμε από τις τροφές που είναι αποθήκες χημικής ενέργειας.
Διαφορετικές τροφές μάς δίνουν διαφορετική ποσότητα ενέργειας. Στις συσκευασίες των περισσότερων τροφίμων μπορούμε να βρούμε πληροφορίες για την ενέργεια που περιέχει μία συγκεκριμένη ποσότητα κάθε τροφής. Μονάδα μέτρησης της ενέργειας είναι το kiloJoule (kJ). Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν περισσότερο τη χιλιοθερμίδα (kcal) ως μονάδα μέτρησης της ενέργειας που παίρνουμε από τις τροφές. Σε πολλές συσκευασίες τροφίμων αναγράφονται και οι δύο μονάδες μέτρησης: 4,2 kJ αντιστοιχούν σε 1 kcal.
Διαφορετικές τροφές μάς δίνουν διαφορετική ποσότητα ενέργειας. Στις συσκευασίες των περισσότερων τροφίμων μπορούμε να βρούμε πληροφορίες για την ενέργεια που περιέχει μία συγκεκριμένη ποσότητα κάθε τροφής. Μονάδα μέτρησης της ενέργειας είναι το kiloJoule (kJ). Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν περισσότερο τη χιλιοθερμίδα (kcal) ως μονάδα μέτρησης της ενέργειας που παίρνουμε από τις τροφές. Σε πολλές συσκευασίες τροφίμων αναγράφονται και οι δύο μονάδες μέτρησης: 4,2 kJ αντιστοιχούν σε 1 kcal.
|
|
|
|
ΤΟ ΠΙΑΤΟ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Το Πιάτο Υγιεινής Διατροφής, το οποίο δημιουργήθηκε από εξειδικευμένους επιστήμονες διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ καθώς επίσης και από συντάκτες στις Δημοσιεύσεις Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Harvard Health Publications), αποτελεί έναν οδηγό δημιουργίας τόσο υγιεινών όσο και ισορροπημένων γευμάτων -είτε αυτά είναι σερβιρισμένα σε πιάτο είτε συσκευασμένα σε πακέτο. Τοποθετήστε ένα αντίγραφο στο ψυγείο σας, το οποίο θα αποτελεί την καθημερινή σας υπενθύμιση έτσι ώστε να φτιάχνετε υγιεινά και ισορροπημένα γεύματα!
Επανάληψη ενότητας
